Vielha, 1 de hereuèr de 2019.- Podem díder qu’era Ièra. Edicion dera Universitat Internacionau d’Iuèrn dera Val d’Aran deth 25, 26 e 27 de gèr de 2019 a auut ua excellenta acuelhuda, damb mès de 60 assistents, era màger part d’eri dera Val d’Aran, çò que vò díder que i a un interès peth coneishement sus eth patrimòni, en aguest cas sacre, dera Val d’Aran, per part des sòns abitants. A mès, tanben i a auut participacion de persones procedentes de Comenges, dera Ribagòrça e de d’auti parçans de Catalonha.
Inaugurada pera conselhèra de Torisme, Anna Díaz, e presentada per assessor en Cultura e Patrimòni deth Conselh Generau d’Aran Jèp de Montoya an estat ues jornades d’ua riquesa enòrma de coneishement.
Eth Dr. Josep Lluís i Ginovart dera School of Architecture dera Universitat Internacional de Catalunya a aportat eth sòn saber susera investigacion arquitectonica e sus es orientacions des glèises araneses, tamb naues tèsis e teories sus eth moment des planificacions e construccions des madeishes.
Eth Dr. Agustí Costa dera Escola Tècnica Superior d’Arquitectura dera Universitat Rovira i Virgili de Reus-Tarragona a explicat tot eth procès d’estudi des glèises araneses d’un punt d’enguarda arquitectonic, portat a tèrme per alumnes e professors d’aguesta escola pendent 7 ans.
Era Dra. Julia Pavón dera Universidad de Navarra a metut dessús dera taula qu’eth privilètge d’Era Querimònia, qu’es aranesi reclamèren en Lhèida ath rei Jaime II, possiblament non se plasmèc en un document enquiath 15 de mai de 1328, quan siguec signat per Alfonso III eth Benigne, pr’amor dera pòur des aranesi de demorar de nau dessamparats e d’un possible nau litigi entre francesi e aragonesi, deuant eth cambi en França dera dinastia des Capets pera des Valois.
Carla del Valle, directora des Musèus dera Val d’Aran, amassa damb eth Dr. Jordi Camps, conservador en cap deth Departament d’Art medievau deth Museu Nacional d’Art de Catalunya, MNAC, an hèt un repàs exaustiu des creadors, mèstres escultors e pintors, der art medievau d’Aran.
Thaïs Rodés dera Universidad de Navarra, ena sua ponéncia sus er art sacre contemporanèu dera Val d’Aran, dempús d’enumerar e explicar era màger part dera òbra hèta enes darrèri decènis, a hèt a conéisher eth trabalh deth talhèr de Ramon Borràs de Lhèida, constructor des retaules neogotics des glèises de Vielha, Gausac, Es Bòrdes, Vilamòs e Canejan, que perderen es sòns retaules ena Guèrra Civila e que gràcies as subastes de husta des sòns bòsqui poderen encomanar aguestes pèces enes ans 40 deth sègle passat.
Atau madeish Jordi Camps, gran especialista en escultura romanica qu’a apregondit un pialèr en estudi sus eth Crist de Mijaran e eth Crist de Salardú, a assegurat qu’aguestes òbres non pòden pertànher ath Talhèr d’ Erill o Talhèr Ribargorçan coma s’a dit enquia ara, senon a un aute talhèr, pr’amor des diferéncies d’estil e de factura observades. Assegure que deuec d’auer-i un Talhèr o Mèstre dera Val, damb ua tecnica plan refinada tà poder arribar a hèr aguestes pèces d’ua magnifica qualitat e perfeccion. Era investigadora Thaïs Rodés, enes sòns recents e apregondits estudis, reafirme aguesta tèsi.
Elisa Ros, tecnica en Patrimòni deth Conselh Generau d’Aran assegure, damb ua analisi permenorizada dera documentacion existenta e des rèstes arquitectoniques dera glèisa de Santa Maria de Mijaran, coma dejà auie aubirat Domènech i Montaner e d’auti autors posteriors, qu’era glèisa de Mijaran auie ena sua origina planta basilicau des tres naus, tamb pilars circulars que suportauen es vòutes des tres naus, abans de bastir es arcs gotics que podem veir ena documentacion fotografica anteriora ar an 1938, data dera sua destruccion, e tanben enes rèstes que i demoren. Tanben a diferenciat, a trauès dera lectura des sòns paraments, diuèrses fases constructives en edifici.
Eth Dr. Sergio Coll dera Escola Tècnica Superior d’Arquitectura dera Universitat Rovira i Virgili a explicat damb tot luxe de detalhs es moments de construccion arquitectonica des glèises romaniques atau coma es sues patologies e deformacions e es solucions a quauqu’uns des sòns problèmes.
Eth Dr. Juan Antonio Olañeta dera Universitat de Barcelona dempús d’analisar es 18 crismons aranesi coneishudi e provar qu’en un gran percentatge d’eri i son es letres grègues, Alfa, e Omega, e era S invertides (dreta-quèrra), a assegurat que son plan genuïnes, e apunte qu’era explicacion la podem trobar ena defensa per part dera Glèisa deth dògma dera Santísima Trinitat, entà contrarestar ara eretgia albigesa que lo negaue. Tanben manifèste qu’era Omega, _fin de tot_, se met en lòc dera Alfa, _principi de tot_, perque aguesti crismons, soent plaçadi enes parets des glèises qu’auien eth cementèri ath sòn pè, volien rebrembar qu’era mòrt non ère era fin, senon eth començament dera vida etèrna. Damb era madeisha teoria, Jordi Camps a mantengut era idea de qu’autant es Cristes crucificats ena escultura en pèira enes portades des glèises coma es talhes des Cristes en husta e eth madeish Devarament de Mijaran harien era madeisha foncion de mostrar era natura umana de Crist, en contra de çò que proposaue era eretgia albigesa.
Jusèp Loís Sans, president der Institut d’Estudis Aranesi – Acadèmia aranesa dera lengua occitana, a explicat eth moment sociolingüistic dera lengua occitana autant en tot eth sòn contèxte lingüistic coma ena Val d’Aran e a presentat es publicacions dera Acadèmia, ens normativizador dera lengua entara Val d’Aran e tot Catalonha.
Ath delà des ponéncies a on s’an dat tota sòrta d’explicacions en toti es domenis com arquitectura, escultura, pintura, bens mòbles… s’an visitat tanben, es glèises de Sant Miquèu de Vielha, Santa Maria d’Arties, Era Purificacion de Maria de Bossòst, eth Musèu dera Val d’Aran en Vielha e era Exposicion ARAN ME + FECIT ena glèisa de Sant Joan d’Arties.
En bèri moments d’aguestes jornades s’i an hijut es persones dera Aula d’Extension Universitària dera Gent Grana d’Aran AUGGA qu’an mostrat un gran interès pes explicacions.