Er aranés ei eth nòm que se da ara lengua occitana dera Val d’Aran. Era lengua d’òc o occitan pertanh ath grop de lengües romaniques o neolatines e ei constituït per sies grops dialectaus: er aupenc-vivarés, eth provençau, eth lemosin, er auvernhat, eth lengadocian e eth gascon. Er aranés ei ua varianta deth dialècte gascon. Guardatz eth mapa der airau lingüistic der occitan damb es dialèctes que lo constituïssen.
Superfícía: 190.000 Km2

Caracteristiques deth gascon: trets evolutius

• Pas de F latina a H, en quauque lòc aspirada: FERRUM> hèr, FILIU> hilh
• Queiguda de N intervocalica: FARINA> haria, UNA> ua
• Pas de L finau de sillaba a U semivocau: SAL> sau, MALU> mau
• Evolucion de LL latina interior o finau: VITELLUS> vedèth, BELLUS>bèth
• LL intervocalica passe a R: BELLA> bèra, GALLINA>garia
• Aparicion de A protetica deuant de R iniciau, en tot doblar-se atau era R:
  ROTA> arròda, RADICE> arraïc
• Metatèsi de –R: VENTRUM> vrente, CAPRA> craba

Quadre comparatiu tamb d’autes lengües romaniques: