Vielha, 25 d’abriu de 2019.- Era hèsta de Sant Jòrdi se barrèc ena Val d’Aran damb era conferéncia “Mission complida” sus era figura umana de Mossen Jusèp Condò Sambeat (1867 a 1919), en centenari dera sua mòrt, organizada peth departament de Cultura e Lengua deth Conselh Generau d’Aran. Era conferéncia siguec a cargue de Mossen Jusèp Amiell.
Eth títol dera conferéncia “Mission complida” hè referéncia a un passatge dera carta que Mn. Condò li envie ath sòn amic Bernard Sarrieu, fondador dera Scolo deras Pireneos, pòques setmanes abans de morir. Ena carta Condò ditz: ”A mès d’un an que sò malaut e sense fòrces tà escríeuer ne liéger arren. Atau ei qu’eth vòste trebalh s’ei endarrerit a mès non pogué; e se Dieu non me’n da d’autes, non me senti tamb fòrces entà acabar-lo ne hèr-ne cap mès peth mèn compde. Ja s’aurie acabat era mia mission enes letres. ¡Dieu non ac volgue!”.
Pendent era conferéncia Mn. Amiell hec ua revision exaustiva dera figura de Mn. Condò Sambeat, neishut en Montcorbau eth 29 de març de 1867. Condò Siguec ordenat caperan ara edat de 24 ans e passèc dehòra dera Val d’Aran 14 ans, destinat tàs pòbles de Sallent, Gabassa e Moror. Non ei enquiar an 1905, as 38 ans, que torne tara Val d’Aran en èster nomentat rector de Gessa, Salardú e dempús de Bossòst.
Es prumèrs ans, segontes expliquèc Mn. Amiell, Condò tostemp escriu en catalan. Era sua produccion literària en lengua catalana siguec fructuosa e premiada. Mès ei damb eth sòn retorn ena Val d’Aran que Condò establic ligams damb es vesins de lengua gascona e sustot damb eth sòn amic Sarrieu que emparèc a Condò tà escríuer en aranés e presentar es sues poesies enes Jòcs Floraus.
Er amor ara tèrra que lo vedec nèisher, ath paisatge aranés, ara sua lengua e era sua gent, definissen era òbra de Condò que deishèc tanben per escrit costums araneses e condes deth país.
Justaments es assistents ara conferéncia arreceberen coma obsequi un punt de libre e un exemplar d'”Era Maladeta” ua legenda en vèrs qu’explique era formacion des montanhes Maleïdes. Ei era istòria deth terrible Cordhèr (Còr de Hèr), era pastora Blancaflor e un praube misteriós, trèta dera edicion d'”Era isla des diamants” ena que Condò imaginèc que quate emigrants aranesi hègen ua auta Val d’Aran en Pacific e qu’aurie un tunèl, aquera comunicacion damb Espanha que Condò e es aranesi volien tara vertadèra Val d’Aran. E aqueth tunèl imaginat se comencèc en realitat sèt ans dempús dera sua mòrt.
Jusèp Condò Sambeat siguec un sacerdòt, poèta e, segontes expliquèc Mn. Amiell, tanben musician, considerat eth prumèr escrivan en utilizar er aranés coma lengua literària. Siguec collaborador de desparières publicacions literàries, autor d’importants poèmes en occitan, tanben escriuec condes cuerti, roman e teatre. En 1912, guanhèc eth Prèmi des Jòcs Floraus de Tolosa damb eth poemari “Era Val d’Aran”. Dera sua vasta òbra destaque tanben eth “Vocabulari aranés”, publicat en 1915.
Jusèp Condò moric eth 5 d’agost de 1919 ara edat de 52 ans e siguec enterrat en Bossòst.
Òme umil, damb un gran sens dera umor e trabalhador incansable, segontes eth retrait de Mn. Jusèp Amiell, eth Conselh Generau d’Aran creèc en 1989 eth Prèmi Mossen Condò de roman e poesia en aranés en sòn aunor.
