Els consellers Mascarell i Gordó entreguen a títol pòstum el diploma a la vídua del membre numerari Peire Bec
Eth sindic d’Aran, Carlos Barrera, e eth president der Institut d’Estudis Aranesi, Jusèp Loís Sans, presentèren eth passat dia 10 de junhsèga en Arties, er Institut d’Estudis Aranesi, era Academia e autoritat lingüistica en Catalonha der occitan, aranés en Aran, en un acte en qué tanben i participèren eth conseller de Justícia dera Generalitat de Catalonha, Germà Gordó, e eth conseller de Cultura dera Generalitat de Catalonha, Ferran Mascarell.
Er Institut d’Estudis Aranesi, siguec creat eth 2002 peth Conselh Generau d’Aran coma organisme entà promòir era coneishença e estudi deth territòri aranés, en toti es aspèctes que configuren era sua identitat, e eth 2008, li siguec conferida dejà era autoritat lingüistica sus er aranés en pròpri territòri d’Aran. Era Lei 35/2010, d’1 d’octobre, der occitan, aranés en Aran establic en article 4.3 eth mandat d’autrejar ar Institut d’Estudis Aranesi er exercici dera autoritat lingüistica coma organisme independent e damb caractèr d’Academia.
Eth compliment d’aguest mandat era Generalitat de Catalonha, concrètaments es Departaments de Cultura e Justícia, a trauès dera Direccion Generau de Politica Lingüistica e d’acòrd damb eth Conselh Generau d’Aran, impulsèc era aprobacion deth Decrèt 12/2014, de 21 de gèr. Damb aguest decrèt s’establís era transformacion deth preexistent Institut d’Estudis Aranesi en ua naua academia, d’encastre territoriau en tota Catalonha.
Eth sindic d’Aran, Carlos Barrera, manifestèc “damb er acte d’aué s’artenh eth mès naut reconeishement entara nòsta lengua e hè possible ara Academia, creada per volentat deth Govern dera Generalitat de Catalonha e eth Conselh Generau d’Aran, era pervivència dera nòsta lengua, er aranés”.
Eth conseller de Justícia arrebrembèc qu’ “ara hè un an e miei presentàuem eth Decrèt en vertut que se n’autrejaue ar Institut eth caractèr d’Academia e autoritat lingüistica der occitan”. Er aguest sens Gordó soslinhèc qu’era presentacion formau der Institut d’Estudis Aranesi implique auer culminat eth prètzhèt que mos auíem prepausat” e remerquèc qu’ara “mos pertòque velhar peth sòn bon foncionament, e hèr qu’eth prestigi, era difusion, era coneishença dera lengua aranesa siguen ara nautada d’aguest preciós patrimòni”.
“Aué ei un dia important entara sciéncia e era Academia, entath mon entièr e pera diuersitat culturau, pera identitat e er orgulh, entath reforçament dera lengua occitana en Aran e entara promocion der aranés e entara normalizacion progressiua deth sòn usatge” precisèc eth conseller de Justícia.
Eth conseller de Cultura, Ferran Mascarell remerquèc qu’ “era existéncia der Institut permeterà que s’assoliden es principis que fonamenten era politica lingüistica deth país, en tot afavorir era integracion de totes es lengües pròpries de Catalonha e, ath madeish temps, enfortir era sua diuersitat lingüistica”.
Mascarell tanben remerquèc qu’ “eth Govern catalan aprigondís eth sòn compromís de proteccion, foment e promocion dera lengua occitana, aranés en Aran, pr’amor que Catalonha ei un país qu’avalore e hè bandèra dera diuersitat”. Mascarell tanben arrebrembèc qu’ “era escomesa deth Govern catalan pera defensa der aranés ei fòrça solida, atau coma met d’evidéncia era metuda en marcha der Institut”.
Entà transformar eth preexistent Institut d’Estudis Aranesi en ua naua Academia, s’a desvolopat un periòde en qué era Direccion Generau de Politica Lingüistica, era Direccion Generau de Dret e Entitats Juridiques e eth Conselh Generau d’Aran an acompanhat ar Institut d’Estudis Aranesi en procès d’adeqüacion, en diuèrses fases:
– Designacion des persones entà endegar eth procès (22 de mai de 2014).
– Acte de constitucion deth nau organisme (dia 7 de junhsèga de 2014, en Vielha).
– Supervision e aprobacion des estatuts dera naua corporacion (en octobre de 2014).
– Inscripcion en Registre d’Academies dera Generalitat (en noveme de 2014).
En aguest procès an prenut part es membres dera seccion lingüistica der anterior Institut d’Estudis Aranesi e 6 persones d’arreconeishut prestigi restacades damb era lengua occitana, que sigueren designades en òc deth Conselh de Politica Lingüistica der Occitan Aranés (22 de mai de 2014), organismes bilateraus Generalitat- Conselh Generau d’Aran, en qué pren part era Direccion Generau de Politica Lingüistica.
Damb era formalizacion d’ingrès e prenuda de possession des membres academics der Organisme se complète aguest procès de transformacion der Institut d’Estudis Aranesi qu’ara dejà actue de plen dret coma Academia Aranesa dera Lengua Occitana.
Es naues foncions der Institut d’Estudis Aranesi – Academia Aranesa dera lengua occitana
Damb eth nau Decrèt 12/2014, er Institut assumís un doble mandat:
a) D’ua banda, contunhar en tot exercir era autoritat lingüistica sus era modalitat aranesa, a compdar d’ara en encastre territoriau de tota Catalonha, en consonància damb eth caractèr oficiau der occitan arreconeishut en Estatut (art. 6.5). Donques, er Institut contunharà estant era maximala institucion encargada d’establir e actualizar era nòrma lingüistica der aranés.
b) D’ua auta, un nau mandat de collaborar damb entitats academiques, de recèrca o culturaus arreconeishudes pes institucions publiques der espaci occitan, er establiment dera nòrma lingüistica de referéncia entath conjunt dera lengua occitana. Aguesta naua foncion ei en consonància damb es fins previsti ena Lei 35/2010.
Configuracion der Institut d’Estudis Aranesi – Academia Aranesa dera lengua occitana
Er Institut d’Estudis Aranesi preve enquia 21 membres academics numeraris. Tanben poderà compdar enquia 21 membres corresponents (16 academics e 5 entitats). D’acòrd damb es naues foncions s’estructure en dues seccions:
a) Seccion d’autoritat lingüistica sus er aranés:
– Bernat ARROUS
– Aitor CARRERA
– Angelina CASES ANDREU
– Lourdes ESPAÑA CÓNSUL
– Joan Pau FERRE
– Jèp de MONTOYA
– Elvira RIU ABADIA
– Rosa M. SALGUEIRO PUJÓS
– Jusèp Loís SANS SOCASAU (president de l’Institut)
– Miqueu SEGALÀS
b) Seccion d’aconselhament sus era lengua occitana e eth tronc comun.
– Patrici POJADA (Pàmias -Arièja-)
– Joan SALLES LOSTAU (Bordes -Bearn-)
– Domergue SUMIEN (Ais de Provènça)
– Jacme TAUPIAC (Gimat -Tarn e Garona-)
– Florian VERNET (Besièrs).
Er acte, ath delà d’èster era presentacion publica deth plen dera corporacion tanben permetec retre aumenatge ath lingüista Pèire BEC. Er acte que se desvolopèc ena glèisa de Santa Maria d’Arties tanben compdèc damb era preséncia d’Eliane GAUZIT, veuda de Pèire BEC, e de Joan Salles-Lostau, academic der IEA e inspector deth Ministèri d’Educacion de França, que glossèc era sua figura.
Pèire BEC (París, 1921 – Poitiers 2014), ei un insigne lingüista, romanista, germanista e poèta, autor de nombroses òbres e estudis sus lengua e literatura, figura de referéncia enes estudis occitans en sègle XX, siguec designat e acceptèc d’incorporar-se en nau IEA-AALO, en mai de 2014. Pèire BEC siguec premiat eth 2010 damb eth prumèr prèmi Robèrt Lafont instituït pera Generalitat de Catalonha.
Era sua mòrt, eth 30 de junh de 2014, non li permetec préner part der acte de constitucion e endegament deth nau Institut deth 3 de junhsèga de 2014, e ath quau li auie expressat eth sòn supòrt e acceptacion d’èster membre.
Dempús des reünions dera Assemblada Generau e des seccions d’Aranés e d’Occitan estandard demoren coma President dera Academia: Jusèp Loís Sans, president dera seccion d’Aranés: Jèp de Montoya, e dera seccion estadard: Joan Salas Lostau.